Llygredd plastig

Llygredd plastig

Math	llygredd
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Llygredd plastig yw'r holl wrthrychau, darnau a gronynnau plastig (ee poteli plastig, bagiau plastig a microbelenni) yn amgylchedd y Ddaear sy'n effeithio'n andwyol ar bobl, bywyd gwyllt a'u cynefin.^[1] Mae plastig yma'n gweithredu fel llygryddion ac yn cael eu categoreiddio yn ôl maint: micro, meso, neu facro.^[2] Mae plastig yn ddeunydd rhad i'w gynhyrchu, mae hefyd yn wydn, gan ei wneud yn hawdd i'w siapio ar gyfer gwahanol ddefnyddiau; o ganlyniad, mae gweithgynhyrchwyr yn dewis defnyddio plastig dros ddeunyddiau eraill.^[3] Fodd bynnag, mae strwythur cemegol y rhan fwyaf o blastig yn golygu y gallant wrthsefyll llawer o brosesau diraddio naturiol ac o ganlyniad maent yn araf iawn yn diraddio. Bydd yn parhau yn yr ecosystem am ganrifoedd.^[4]

Gall llygredd plastig effeithio ar dir, dyfrffyrdd a chefnforoedd. Amcangyfrifir bod 1.1 i 8.8 miliwn tunnell o wastraff plastig yn mynd i mewn i'r môr o gymunedau arfordirol bob blwyddyn.^[5] Amcangyfrifir bod stoc o 86 miliwn o dunelli o falurion morol plastig yn y cefnfor byd-eang o ddiwedd 2013, gyda 1.4% o blastigau byd-eang a gynhyrchwyd rhwng 1950 a 2013 wedi mynd i mewn i'r môr ac yn dal i gronni yno.^[6] Mae rhai ymchwilwyr yn awgrymu erbyn 2050 y gallai fod mwy o blastig na physgod yn y cefnforoedd yn ôl pwysau.^[7] Gall organebau byw, yn enwedig anifeiliaid morol, gael eu niweidio naill ai gan broblemau sy'n ymwneud â llyncu gwastraff plastig, neu drwy ddod i gysylltiad â chemegau o fewn plastigau sy'n ymyrryd â'u ffisioleg. Gall gwastraff plastig diraddiedig effeithio'n uniongyrchol ar bobl trwy ei fwyta'n uniongyrchol (hy mewn dŵr tap), defnydd anuniongyrchol (trwy fwyta anifeiliaid), a thrwy darfu ar fecanwaith yr hormonaidd amrywiol.

Erbyn 2019, cynhyrchwyd 368 miliwn tunnell o blastig bob blwyddyn; 51% yn Asia, gyda Tsieina'n gynhyrchydd mwya'r byd.^[8] O'r 1950au hyd at 2018, amcangyfrifir bod 6.3 biliwn tunnell o blastig wedi'i gynhyrchu ledled y byd, gyda 9% ohono wedi'i ailgylchu a 12% arall wedi'i losgi.^[9] Mae'r swm mawr hwn o wastraff plastig yn mynd i mewn i'r amgylchedd ac yn achosi problemau ledled yr ecosystem; er enghraifft, mae astudiaethau'n awgrymu bod cyrff 90% o adar môr yn cynnwys malurion plastig.^[10][11] Mewn rhai ardaloedd bu ymdrechion sylweddol i leihau amlygrwydd llygredd plastig trwy leihau'r defnydd o blastig, glanhau sbwriel, a hyrwyddo ailgylchu plastig.^[12][13]

Llywodraeth Cymru oedd y llywodraeth cyntaf yn ynysoedd Prydain i wneud y weithred o werthu nwyddau mewn bagiau plastig yn anghyfreithlon.^[14][15] Yn ei 'Nodion Gwyddonol' wythnosol ym mhapur Y Cymro ar 23 Ebrill 1969, mewn erthygl o'r enw 'Y Chwyldro Plastig', sgwennodd Owain Owain:

O 2020 ymlaen, mae màs byd-eang y plastig a gynhyrchir yn fwy na biomas yr holl anifeiliaid tir a morol gyda'i gilydd.^[17] Mae diwygiad Mai 2019 i Gonfensiwn Basel yn rheoleiddio allforio / mewnforio gwastraff plastig, a fwriedir yn bennaf i atal cludo gwastraff plastig o wledydd datblygedig i wledydd sy'n datblygu. Mae bron pob gwlad wedi ymuno â'r cytundeb hwn.^{[18][19][20][21]} Ar 2 Mawrth 2022 yn Nairobi, addawodd 175 o wledydd greu cytundeb cyfreithiol rwymol erbyn diwedd y flwyddyn 2024 gyda'r nod o ddod â llygredd plastig i ben.^[22]

1. ↑ Laura Parker (June 2018). "We Depend on Plastic. Now We're Drowning in It". NationalGeographic.com. Cyrchwyd 25 Mehefin 2018.
2. ↑ Hammer, J; Kraak, MH; Parsons, JR (2012). "Plastics in the marine environment: the dark side of a modern gift". Reviews of Environmental Contamination and Toxicology 220: 1–44. doi:10.1007/978-1-4614-3414-6_1. ISBN 978-1461434139. PMID 22610295. https://semanticscholar.org/paper/43553427495a7cc4d727f75bebc6b67b4e710393.
3. ↑ Hester, Ronald E.; Harrison, R. M. (editors) (2011). Marine Pollution and Human Health. Royal Society of Chemistry. pp. 84–85. ISBN 184973240X
4. ↑ Le Guern, Claire (March 2018). "When The Mermaids Cry: The Great Plastic Tide". Coastal Care. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 5 Ebrill 2018. Cyrchwyd 10 Tachwedd 2018.
5. ↑ Gwall cyfeirio: Tag <ref> annilys; ni roddwyd testun ar gyfer 'ref' o'r enw Science2015
6. ↑ Jang, Y. C., Lee, J., Hong, S., Choi, H. W., Shim, W. J., & Hong, S. Y. 2015. "Estimating the global inflow and stock of plastic marine debris using material flow analysis: a preliminary approach". Journal of the Korean Society for Marine Environment and Energy, 18(4), 263–273.
7. ↑ Sutter, John D. (12 Rhagfyr 2016). "How to stop the sixth mass extinction". CNN. Cyrchwyd 18 Medi 2017.
8. ↑ "Archived copy" (PDF). Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 1 Medi 2021. Cyrchwyd 6 Hydref 2021.CS1 maint: archived copy as title (link)
9. ↑ "The known unknowns of plastic pollution". The Economist. 3 March 2018. Cyrchwyd 17 Mehefin 2018.
10. ↑ Nomadic, Global (29 Chwefror 2016). "Turning rubbish into money – environmental innovation leads the way".
11. ↑ Mathieu-Denoncourt, Justine; Wallace, Sarah J.; de Solla, Shane R.; Langlois, Valerie S. (November 2014). "Plasticizer endocrine disruption: Highlighting developmental and reproductive effects in mammals and non-mammalian aquatic species". General and Comparative Endocrinology 219: 74–88. doi:10.1016/j.ygcen.2014.11.003. PMID 25448254.
12. ↑ Walker, Tony R.; Xanthos, Dirk (2018). "A call for Canada to move toward zero plastic waste by reducing and recycling single-use plastics". Resources, Conservation and Recycling 133: 99–100. doi:10.1016/j.resconrec.2018.02.014.
13. ↑ "Picking up litter: Pointless exercise or powerful tool in the battle to beat plastic pollution?". unenvironment.org. 18 Mai 2018. Cyrchwyd 19 Gorffennaf 2019.
14. ↑ www.theguardian.com; adalwyd 5 Rhagfyr 2022]
15. ↑ Gwefan Llywodraeth Cymru; adalwyd 5 Rhagfyr 2022.
16. ↑ owainowain.net; adalwyd 5 Rhagfyr 2022
17. ↑ Laville, Sandra (December 9, 2020). "Human-made materials now outweigh Earth's entire biomass – study". The Guardian. Cyrchwyd December 9, 2020.
18. ↑ National Geographic, 30 Oct. 2020, "U.S. Generates More Plastic Trash than Any Other Nation, Report Finds: The Plastic Pollution Crisis Has Been Widely Blamed on a Handful of Asian Countries, But New Research Shows Just How Much the U.S. Contributes"
19. ↑ UN Environment Programme, 12 Mai 2019 "Governments Agree Landmark Decisions to Protect People and Planet from Hazardous Chemicals and Waste, Including Plastic Waste"
20. ↑ The Guardian, 10 Mai 2019, "Nearly All Countries Agree to Stem Flow of Plastic Waste into Poor Nations: US Reportedly Opposed Deal, which Follows Concerns that Villages in Indonesia, Thailand and Malaysia Had ‘Turned into Dumpsites’"
21. ↑ Phys.org, 10 Mai 2019 "180 Nations Agree UN Deal to Regulate Export of Plastic Waste"
22. ↑ "Historic day in the campaign to beat plastic pollution: Nations commit to develop a legally binding agreement". UN Environment Programme (UNEP). 2 March 2022. Cyrchwyd 11 March 2022.